سالی که پیامبر اسلام از مکه به مدینه هجرت کردند مبدأ سال قمری شد اما سوالی که مطرح است چرا سال هجرت مبدأ تاریخ گردید؟ جواب: دین اسلام کاملترین شرایع آسمانی است، با اینکه مسیح(ع) و میلاد او در نظر مسلمانان محترم است. میلاد وی برای مسلمانها مبدأ تاریخ نگردید زیرا مسلمانان ملتی مستقلند مدتها عام الفیل نزد عرب مبدأ تاریخ بود، میلاد پیامبر نیز نخستین صفحه تاریخ اسلام نشد زیرا در آن روز اثری از اسلام و ایمان نبود و سال بعثت هم آغاز تاریخ مسلمانان قرار نگرفت چون در آن روز تعداد مسلمانان بیش از سه نفر نبود اما در نخستین سال هجرت، پیروزی بزرگی نصیب اسلام و مسلمانان گردید و حکومت مستقلی در مدینه پدید آمد و مسلمانان از آوارگی بیرون آمده و در محلی آزادانه تمرکز یافتند و برای همین پیروزی، آن سال را مبدأ تاریخ خود قرار دادند. اگر هجرت رخ نمی داد اسلام در همان محیط مکه دفن می گردید و جهان بشر از این فیض بزرگ محروم می ماند. پیامبر نخستین کسی است که هجرت خویش را مبدأ تاریخ شناخت و نامه ها و مکاتبات خود را با سران قبایل و روسای عرب و شخصیت های بارز، با آن مورخ می ساخت.
مبدأ تاریخ هجری قمری
از زمان هجرت پیامبر تاكنون 1437 سال مي گذرد و سرآغاز تقويم هجري قمري، روز اول محرم سالي است كه پیامبر هجرت نمودند، سال قمري برحسب گردش 12 دور كره ماه به دور زمین است كه مدت آن 355 روز و 8 ساعت و 48 دقيقه و 24 ثانيه است.اما درباره مبدأ تاریخ هجری شمسی باید گفت که در زمان سلطنت ملکشاه سلجوقی توسط عمر خیام نیشابوری و عبدالرحمن خازنی و عده ای دیگر از ریاضیدانان و منجمان ایران تعیین و تنظیم شده است و مدت آن 365 روز و 6 ساعت و 48 دقیقه و 51 ثانیه می باشد که البته هر 4 سال یکبار ماه اسفند 30 روز است که به آن کبیسه می گویند و مدت آن 366 روز می شود. در سال 1304 هجری شمسی همزمان با آغاز سلطنت رضاشاه پهلوی هجری شمسی تاریخ رسمی ایران شد.
تفاوت سال قمری و سال شمسی
هر سال قمري تقريبا 10 روز و 21 ساعت از سال شمسي كوتاه تر است و چون سال شمسی با سال قمری تقریباً یازده روز تفاوت دارد بنابراین سال هجری شمسی همواره تقریباً 11 روز از سال هجری قمری عقب می ماند و در نتیجه تقریباً هر 34 سال یک سال، سال قمری از خورشیدی جلو می افتد و به تعبیر دیگر تقریباً هر سی و سه سال شمسی سی و چهار سال قمری است. در نتيجه بر مبناي محاسبه سال قمري، از مبدأ تاريخ اسلام يعني هجرت حضرت رسول اكرم(ص) تاكنون، در مقايسه با سال شمسي 43 سال بيشتر گذشته است.
تاریخ میلادی
مبدأ تاریخ میلادی یا گریگوری، تولد حضرت عیسی(ع) در زمان اکتاوآگوست امپراطور روم و سلطنت فرهاد پادشاه اشکانی می باشد. با توجه به برخی از کتب سیره هجرت پیامبر در سال 622 میلادی و وفات آن حضرت در سال 632 میلادی و در سن 60 تا 63 سالگی رخ داده است، پس تولد حضرت در حدود سال 569 تا 570 میلادی می باشد.
سال تکلیف
درباره به حد تکلیف رسیدن بچه ها باید بدانید که سال قمری مدنظر است که بر اساس محاسبات انجام گرفته رسیدن به حد بلوغ و تکلیف و مکلف شدن پسران 15 سال قمری است که این سن 163 روز و 6 ساعت از پانزده سال شمسی کمتر است یعنی یک پسر باید سن شمسی خود را که در شناسنامه نوشته شده را بداند آنگاه این تعداد روز و ساعت را از آن کم کند تا بفهمد چه روزی به تکلیف رسیده است. تکلیف دختران 9 سال قمری که 97 روز و 22 ساعت و 48 دقیقه از سال شمسی کمتر است.

فصلنامه نجد شماره16 زمستان94