احکام خوردنی ها و نوشیدنی های مست کننده

در مورد خوردنی ها و نوشیدنی های مست کننده توجه به چند امر لازم می باشد:

1- فقها فرموده اند: «کل مسکر حرام» یعنی هر چیز مست کننده حرام است. بر این اساس خرید و فروش خوردنی ها و نوشیدنی های مست کننده حرام و معامله آنها باطل است.

2- اگر چیز مست کننده در اصل خود مایع هم باشد (نه اینکه در ابتدا جامد یا پودر بوده و بعداً آن را به صورت مایع در آورده باشند) علاوه بر حرمت، نجس هم خواهد بود. بنابراین، شراب و هر چیزی مانند آن که از اول مایع بوده، حرام و نجس است بدین صورت که اگر به فرش، لباس و… برسد، آنها را متنجس می­کند.

3- در حرمت استفاده از خوردنی ها و نوشیدنی های مست کننده تفاوتی نیست بین اینکه:

الف) کم باشد یا زیاد؛ مثلاً فقها می فرمایند: اگر یک قطره شراب در یک پارچ آب بیفتد، نوشیدن آن آب جایز نیست.

ب) پودر باشد یا جامد یا مایع یا گاز.

ج) طبیعی باشد یا شیمیایی و مصنوعی.

د) از انگور باشد یا خرما یا عسل یا غیر اینها.

هـ) شب عروسی باشد یا در شب نشینی ها یا محافل دیگر.

و) به طور خصوصی مصرف شود یا در ملأ عام.

آبجو

آبجو، نجس و نوشیدن آن حرام است و در حکم مزبور تفاوتی نیست بین اینکه در بازار مسلمان ها یافت می شود یا در بازار کفار نیز تفاوتی نیست بین اینکه تولید داخل کشور اسلامی باشد یا تولید خارج. البته فقها فرموده اند «ماءالشعیر» که در بازار مسلمان ها یافت می شود، پاک است و نوشیدن آن اشکال ندارد مگر آنکه یقین حالص شود که «آبجو» است.

آبمیوه

آب میوه دارای احکامی است:

1- همه آب میوه ها پاک و خوردن آنها حلال است اعم از اینکه تولید داخل کشور باشد یا خارج از کشور.

2- آب میوه، پاک کننده اشیای نجس نیست و نیز نمی توان با آن وضو یا غسل کرد.

3- اگر آب میوه متنجس شود، قابل تطهیر نیست.

4- چنانچه انگور یا آب آن، به جوش آید حرام می شود مگر آنکه دو ثلث (دو سوم) آب آن تبخیر گردد. از این رو، آشپزهای محترم نباید داخل غذای در حال جوشیدن، انگور یا آب انگور بریزند. توضیح مطلب آن که مراجع تقلید فرموده اند: اگر انگور یا آب انگور جوش آید چنین غذایی متنجس و مست کننده نیست (تنها یک نفر از فقها در زمان ما بنا بر احتیاط واجب به نجس شدن قائل می باشند که در این زمینه می توان از فقهایی که به طهارت قائل هستند، تقلید کرد) ولی حرام می شود. حرمت این غذا تا وقتی باقی است که دو سوم آب آن بخار نشده باشد ولی پس از این که دو سوم آبش تبخیر شد، پاک و حلال می گردد. این مطلب مختص انگور و آب انگوری است که جوش آمدن آن معلوم باشد و لذا موارد ذیل حلال است:

الف) غوره و آبغوره جوش آمده حلال است.

ب) سرکه جوش آمده.

ج) خرما، کشمش و مویز پخته شده.

د) غذایی که از جوش افتاده و سپس داخل آن، انگور یا آب انگور ریخته شود.

هـ) لیمو و آب لیموی جوشیده.

و) انگور و آب انگوری که جوشش آن معلوم نباشد. امام خمینی (ره) می نویسند: اگر معلوم نشود که آب انگور جوش آمده، حرام نیست، پس اگر انگور را در غذایی بریزند و آن غذا جوش بیاید، چون معلوم نیست که آب داخل انگور جوش آمده، حلال است. (نجاه العباد/340)

سوال: چنانچه فرض کنیم در یک کیسه غوره، چند خوشه انگور وجود داشته باشد، اگر چنین آبغوره ای به جوش آید، یا داخل غذای در حال جوش ریخته شود، آیا باز هم حرام خواهد شد؟

پاسخ: وجود چند دانه یا خوشه انگور، اشکالی ایجاد نمی کند تا وقتی که به آن، آبغوره گفته شود و از صدق آبغوره بودن، خارج نگردد. فقها می فرمایند: اگر مثلاً- در یک خوشه غوره یک یا دو دانه انگور باشد، چنانچه به آبی که از آن خوشه گرفته می شود آبغوره بگویند و اثری از شیرینی در آن نباشد و بجوشد پاک و خوردن آن حلال است.

 (توضیح المسائل محشی/1/123) 

سه نکته

اول: در حکم مزبور (حرام بودن انگور و آب انگور به جوش آمده و نیز غذایی که در داخل آن، یکی از این دو ریخته شود) آتش خصوصیت ندارد، بلکه به هر وسیله ای که جوشش حاصل شود، همان حکم مترتب می گردد حتی اگر فرض کنیم به وسیله سرخ کردن انگور، جوشش پدید آید.

دوم: برخی از فقها مانند امام خمینی(ره) تفاوت گذاشته اند بین این که آب انگور به خودی خود جوش آید که در این صورت (بنابر احتیاط) باید به سرکه تبدیل گردد تا حلال شود و این که با آتش جوش بیاید که در این صورت با تبخیر شدن دو سوم آب حلال می شود. (نجاه العباد/341)

سوم: اگر انگور یا آب انگور به شراب تبدیل شود، حرام و نجس می شود؛ اعم از اینکه تبدیل شدن به شراب به وسیله آتش صورت گیرد یا خود به خود به وسیله قرار گرفتن در نور خورشید و ضمناً حرمت و نجاست آن با تبخیر شدن دو سوم آب، از بین نمی رود، بلکه وقتی حلال و پاک می شود که به سرکه تبدیل گرد. در این صورت هم خودش پاک می شود و هم ظرفی که در آن قرار دارد، پاک می گردد و به شستن نیازی نیست.

(توضیح المسائل محشی/1/127)

تهیه و تنظیم: حجه الاسلام و المسلمین سیدجعفر ربانی

هفته نامه افق حوزه: اول دی ماه نود و پنج

 فصلنامه نجد شماره 19 زمستان95