نشریه الکترونیک نجد

هفدهم مارس مصادف با 27 اسفندماه روز جهانی خواب نام دارد. این مناسبت توسط کمیته روز جهانی خواب، وابسته به انجمن جهانی پزشکی خواب از سال 2008 به منظور افزایش آگاهی عمومی در مورد ضرورت توجه به خواب کافی و تأثیر آن بر سلامت جسمی و روحی و پیشگیری از اختلالات خواب و نحوه مدیریت آن شکل گرفته است.

یکی از مواهب بزرگ الهی بر انسان نعمت خواب است که در آیات متعددی از قرآن کریم به آن اشاره شده از جمله آیه 9 سوره نباء که می فرماید: ما خواب شما را مایه آرامش و آسایش شما قرار دادیم. بر اساس مطالعات انجام شده هنوز اسرار خواب به خوبی شناخته نشده است و تنها مسأله روشن این است که خواب نقش عظیمی در سلامت انسان دارد.

در ذخیره خوارزمشاهی کتاب سوم که کتابی است از محمدبن احمد حسینی جرجانی که کتاب کامل در طب قدیم به زبان پارسی است درباره اینکه خواب چیست نوشته است: هرگاه نفس انسانی از تجسس از چیزهایی که از راه حواس به او می رسد، دست بردارد، از کار دادن به حواس آرامش یابد و حواس نیز از آگاهی جستن از کارهای بیرونی فرو ایستند شخص به خواب می رود و خواب این باشد. خواب از رطوبت پدید می آید که تری ای که از تن بر می خیزد به مغز می رسد و باعث خواب می شود، چنانکه وقتی هوا ابری باشد باعث پوشاندن نور آفتاب از زمین می شود هرگاه رطوبت هم به مغز برسد باعث می شود قوت نفس از کار دادن به حواس و تصرف کردن در آنها باز ایست و خواب پدید آید. و هرگاه این رطوبت به اندازه و معتدل باشد، خواب معتدل و خوش است.سبب های بی خوابی و کم خوابی و بسیار خفتن و خواب ناخوش که مردم از آن آسایش ندارند هم به اندازه زیادت و نقصان و صلاح و فساد این رطوبت می باشد که البته بی خوابی سبب های دیگری چون درد، رنج، اندیشه، اندوه، شادی و خشم و… نیز دارد. غرق خواب شدن هم آفتی است که حواس را از فرمان برداری نفس و نفس را از کار فرمودن به آنها باز می دارد. درباره چگونه خوابیدن در این کتاب بیان شده که نخست یک ساعت بر پهلوی راست بعد به پهلوی چپ برگشت، به رو خوابیدن غذا بهتر هضم می شود و به قفا (طاق باز) خوابیدن اندامها آسایش بهتر یابد البته زیاد خوابیدن به اینگونه باعث کابوس و سکته می شود زیرا اخلاط از راه بینی و از راه کام به حلق باز می گردد و به عصبها فرومی آید و تا طعام از سر معده نگذرد نخوابد. در مورد کسی که خواب کمی دارد، جالینوس می گوید: من هر شب کاهو و دارچین می خورم تا کاهو خواب بیاورد و دارچین سردی کاهو را از بین برد و این تدبیری نیکوست. برای کسی که خواب نمی آید اگر نخست به حمام رود و آب نیم گرم بر سر بریزد خواب زودتر و خوشتر آید و شنیدن آوازهای خوش و آهسته و آوازهای پیوسته همچون آواز آب و قرار گرفتن در تاریکی و آرامش یافتن از درد باعث خواب رفتن می شود. «ذخیره خوارزمشاهی، ص188» خواب از جمله نیازهای اساسی بدن است و اختلال در آن روند زندگی عادی را با مشکل روبرو می کند.

درباره آداب و چگونگی خوابیدن در شماره های بعدی بیشتر توضیح می دهیم.

فصلنامه نجد شماره بيست ودوم زمستان96